Rok 2021 na Wydziale Biologii UW
Dydaktyka
Rok 2021 przyniósł Wydziałowi Biologii Uniwersytetu Warszawskiego wiele powodów do dumy. Uniwersytet Warszawski uzyskał pierwszą lokatę w rankingach wszystkich kierunków studiów prowadzonych na Wydziale Biologii w rankingu Perspektyw 2021. W rankingu kierunków biologia oraz biotechnologia Wydział Biologii UW zajął pierwsze miejsce ex aequo z Uniwersytetem Jagiellońskim, natomiast kierunku ochrony środowiska – ex aequo z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu.
W związku z epidemią COVID-19 nauczanie w semestrze letnim 2020/2021 odbywało się w trybie zdalnym. Dzięki dużemu zaangażowaniu pracowników możliwe było przeprowadzenie w ciekawy sposób wykładów i seminariów. Sesja egzaminacyjna oraz rekrutacja na nowy rok akademicki również przebiegły w trybie zdalnym. Ale już latem studenci wyjechali na zajęcia terenowe do Białowieskiej Stacji Geobotanicznej oraz Stacji Hydrobiologicznej w Pilchach. Październik 2021 r. przyniósł nadzieję na powrót do normalności – studenci wrócili na korytarze oraz do sal laboratoryjnych Wydziału Biologii. Edukacja w semestrze zimowym 2021/2022 przebiegła w trybie mieszanym – wykłady odbywały się zdalnie, zaś ćwiczenia – w budynku, z zachowaniem odpowiednich norm sanitarnych.
Ubiegły rok przyniósł także wyróżnienia dydaktyczne dla pracowników Wydziału Biologii. Doktor Takao Ishikawa, adiunkt w Zakładzie Biologii Molekularnej, został laureatem Nagrody Dydaktycznej Rektora UW. Natomiast dr hab. Marta Wrzosek z Ogrodu Botanicznego otrzymała indywidualne wyróżnienie w tej kategorii. Ponadto podczas inauguracji roku akademickiego 2021/2022 Rada Samorządu Studentów Wydziału Biologii po raz pierwszy uhonorowała 17 wykładowców akademickich za ich szczególny wkład w dydaktykę w czasie edukacji zdalnej.
Działalność badawcza
Dyscypliny ekologia oraz biotechnologia, uprawiane na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, zostały sklasyfikowane w szanghajskim rankingu dziedzin naukowych. Ekologia uplasowała się w trzeciej setce, a biotechnologia – w czwartej wśród 500 notowanych jednostek.
Ponad 32,6 mln zł – tyle wyniósł całkowity budżet grantów uzyskanych przez pracowników Wydziału Biologii w ramach konkursów Narodowego Centrum Nauki, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Ministerstwa Nauki i Edukacji w 2021 r. W sumie to 24 projekty, w tym 4 międzynarodowe (dwa z konkursu Grieg 2, jeden Sheng 2 i jeden JPI AMR). W ubiegłym roku w ramach Programu IDUB i programu wsparcia działalności publikacyjnej przyznano pracownikom Wydziału Biologii 73 dotacje na łączną kwotę ponad 761 tys. zł. Wielu naukowców otrzymało także prestiżowe stypendia: dr hab. Anna Karnkowska oraz dr Przemysław Decewicz zostali laureatami Programu im. Mieczysława Bekkera Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA), dr Anna Karnkowska została stypendystką 20. edycji programu L’Oreal-UNESCO dla Kobiet i Nauki w kategorii habilitanckiej, dr Anna Podgórska została laureatką stypendium Women in Research, mgr Aleksandra Bilska została laureatką konkursu START Fundacji na rzecz Nauki w Polsce (100 najzdolniejszych polskich naukowców przed trzydziestką), a mgr Monika Fluks – laureatką stypendium Fulbright Junior Research Award 2021–22.
W 2021 r. pracownicy oraz doktoranci Wydziału Biologii byli autorami lub współautorami 230 artykułów naukowych oraz rozdziałów w 9 książkach naukowych (dane na podstawie Polskiej Bibliografii Naukowej). Publikacje ukazały się między innymi w tak prestiżowych czasopismach, jak: “Nature Communications”, “Nucleic Acids Research”, “The Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, “Earth System Science Data”, “The ISME Journal”, “Journal of Hazardous Materials, Biosensors and Bioelectronics”, “Cell Reports”, “Bioresource Technology”. Ponadto w czasopiśmie Science ukazał się list pod tytułem „Poland’s border wall threatens ancient forest” autorstwa prof. Bogdana Jaroszewicza i dr Katarzyny Nowak z Białowieskiej Stacji Geobotanicznej UW oraz dr. hab. Michała Żmihorskiego, prof. Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży.
Na rynku wydawniczym premiery miały książki autorstwa pracowników naszego Wydziału. Profesor Zbigniew Markiewicz, dr hab. Dorota Korsak oraz prof. Magdalena Popowska, to autorzy książki „Antybiotyki w dobie narastającej lekooporności”, która została wydana przez Wydawnictwo Naukowe PWN. „Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne” to monografia, której współautorkami są dr Julia Pawłowska i doktorantka mgr Alicja Okrasińska z Instytutu Biologii Ewolucyjnej. Została ona wydana przez Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w Poznaniu. Profesor Wiktor Kotowski, dr hab. Andrzej Mikulski oraz dr Barbara Pietrzak znaleźli się w gronie ekspertów i współautorów podręcznika „Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu”, który został wydany przez Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Jesień 2021 była czasem konferencji naukowych współorganizowanych przez Wydział Biologii: 10. Konferencji „Aspects of Neuroscience”, 12. Forum Młodych Naukowców EMBO (EYSF) oraz 1. Konferencji projektu „Integracja i mobilizacja danych o różnorodności biotycznej Eukaryota w zasobach polskich instytucji naukowych” (IMBIO).
Troje badaczy z naszego wydziału – prof. dr hab. Danuta Maria Antosiewicz, prof. dr hab. Jerzy Dzik i prof. dr hab. Z. Maciej Gliwicz – zostało zaliczonych do grona najbardziej wpływowych naukowców świata w kontekście całego dorobku naukowego. Zestawienie 2% najbardziej wpływowych uczonych z całego świata reprezentujących wszystkie dziedziny nauki ukazało się po raz trzeci. Baza danych utworzona została na podstawie cytowań i pokrewnych wskaźników dorobku dostępnego w bazie Scopus i zawiera zestawienie w oparciu o dwie kategorie: całego dorobku naukowego oraz tylko jednego roku.
Doktor Marcin Jan Równicki otrzymał Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za rozprawę doktorską pod tytułem “Poszukiwanie nowych celów oraz nośników dla antysensownych oligonukleotydów o działaniu antybakteryjnym”, która została obroniona w 2019 r. na Wydziale Biologii UW. Rozprawa powstała pod opieką prof. dr. hab. Dariusza Bartosika z Zakładu Genetyki Bakterii Wydziału Biologii UW oraz prof. dr hab. Joanny Trylskiej z Centrum Nowych Technologii UW. Pod koniec roku firma biotechnologiczna BACTrem, założona w 2016 r. i kierowana przez dr hab. Magdalenę Popowską, prof. ucz., kierowniczkę Zakładu Fizjologii Bakterii w Instytucie Mikrobiologii, została laureatem nagrody głównej Zielony Orzeł „Rzeczpospolitej” w ramach projektu Walka o KLIMAT, w kategorii przedsiębiorstw.
W ubiegłym roku badacze z Wydziału Biologii zostali wybrani do komitetów naukowych PAN, co świadczy o ich znaczącej pozycji w środowisku naukowym. Doktor hab. Marta Wrzosek z Ogrodu Botanicznego UW została wybrana na członkinię Komitetu Biologii Organizmalnej PAN, w sekcji mykologicznej. Doktor Piotr Tykarski z Instytutu Biologii Funkcjonalnej i Ekologii został wybrany na członka-specjalistę Komitetu Biologii Organizmalnej PAN oraz został powołany na członka sekcji zoologii tego Komitetu. Ponadto dr hab. Marcin Zych, dyrektor Ogrodu Botanicznego UW, został powołany do zespołu rektorskiego Uniwersytetu Warszawskiego do spraw ekologii i kryzysu klimatycznego na kadencję 2020-2024.
Działalność usługowa
Wydziała Biologii prowadzi nie tylko badania naukowe, ale ma także bogatą ofertę usług, które są skierowane zarówno do świata nauki, jak i biznesu. W 2021 r. powstało pięć nowych jednostek usługowych: Laboratorium Genomiczno-Transkryptomiczne, Laboratorium Embriologiczne, Laboratorium Informacji Obrazowej, Kolekcja Kultur Mikroorganizmów oraz Pracownia Technik Multimedialnych. Obecnie na Wydziale Biologii UW funkcjonuje 13 jednostek usługowych działających w obszarze biochemii i chemii analitycznej, mikrobiologii, genetyki i hodowli zwierząt. Do dyspozycji jest ponad 200 specjalistycznych urządzeń aparatury badawczej oraz wykonanie 30 usług.
Mazurskie Centrum Bioróżnorodności i Edukacji w Urwitałcie
Rok 2021 to czas intensywnych prac budowlanych w stacji terenowej UW w Urwitałcie, czyli w Mazurskim Centrum Bioróżnorodności i Edukacji KUMAK im. prof. Kazimierza Dobrowolskiego. Pod koniec grudnia oba budynki nowego Centrum osiągnęły stan surowy zamknięty. W tym też czasie wybrano wykonawcę, który zrealizuje część projektu dotyczącą czynnej ochrony siedlisk cennych przyrodniczo w okolicy jeziora Łuknajno poprzez zatrzymanie spadku poziomu wód powierzchniowych i gruntowych.
Prace budowlane są na tyle zaawansowane, że w drugiej połowie 2022 r. planowane jest udostępnienie pracownikom oraz studentom Wydziału Biologii obiektu naukowo-dydaktycznego. W obecnym roku zostanie także ogłoszony i rozstrzygnięty przetarg na stworzenie ekspozycji edukacyjnej, która będzie się znajdować w drugim budynku. Mazurskie Centrum Bioróżnorodności i Edukacji KUMAK w Urwitałcie będzie nowoczesnym centrum edukacyjnym, w którym prowadzone będą zajęcia dla szkół, studentów oraz dla innych zainteresowanych grup. Ekspozycja poruszająca ważne tematy, między innymi ochrony różnorodności biologicznej i zmian klimatycznych, będzie otwarta dla wszystkich odwiedzających Mazury.
Zakończenie budowy Centrum zaplanowano w 2022 r., a jego oficjalne otwarcie w 2023 r. Kwota dofinansowania unijnego budowy Mazurskiego Centrum Bioróżnorodności i Edukacji KUMAK w Urwitałcie, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego, to około 23,8 mln zł, zaś wartość całej inwestycji szacowana jest na około 32,9 mln zł. Szacuje się, że rocznie Centrum odwiedzi ok. 10 tysięcy osób.
Ogród Botaniczny UW
2021 był to rekordowy rok – szacuje się, że Ogród Botaniczny UW odwiedziło ponad 80 tysięcy osób. W pierwszych miesiącach prowadzono konsultacje przyrodnicze w trybie online, ale 21 marca, czyli w pierwszym dniu wiosny otwarto bramy przy Alejach Ujazdowskich dla zwiedzających. Do końca roku przeprowadzono blisko 200 spacerów przyrodniczych, w których wzięło udział niemal 5 tysięcy osób.
W czerwcu 2021 r. zakwitło – po raz pierwszy w Polsce – dziwidło olbrzymie (Amorphophallus titanum). W szklarni tropikalnej pojawiły się tłumy, aby móc podziwiać roślinę nawet w późnych godzinach nocnych. Ci, którzy nie mogli zjawić się osobiście, mogli oglądać wielogodzinne transmisje na kanale YouTube społeczności Wydziału Biologii UW, które osiągnęły niezwykłą popularność – 110 tysięcy wyświetleń!
W ubiegłym roku zespół naukowy Ogrodu zorganizował 35th Annual Meeting of the Scandinavian Association for Pollination Ecology. W wydarzeniu, które odbyło się w październiku w Ogrodzie Botanicznym UW oraz w Europejskim Centrum Edukacji Geologicznej UW w Chęcinach, wzięło udział 150 uczestników z 27 krajów.
Odwiedzający Ogród w 2021 r. mogli podziwiać dwie ekspozycje: w czerwcu w parku Ogrodu Botanicznego odbyła się wystawa prac studentów Wydziału Wzornictwa ASP w Warszawie pod tytułem „Projektowanie inspirowane naturą”, zaś w listopadzie miał miejsce wernisaż ilustracji botanicznych „Materia Botanica” autorstwa Izabeli Wolskiej-Kuśmider. Pod koniec roku odbyła się także premiera książki „Botaniczny od kuchni – czyli sezonowość przez cały rok” z przepisami i zdjęciami Marianny Wojcieskiej, sezonowymi poradami ogrodniczymi Moniki Latkowskiej i Doroty Szubierajskiej oraz z recepturami naparów ziołowych Magdaleny Oprządek.
Po raz pierwszy od 200 lat Ogród Botaniczny w Warszawie pozostał otwarty dla zwiedzających w sezonie zimowym. Z tej okazji przygotowano wystawę „Magiczny Botaniczny”, gdzie zaprezentowano świetlne konstrukcje, nawiązujące do najciekawszych roślin w kolekcji Ogrodu, relacji przyrody z człowiekiem oraz baśni i legend. Pracownicy Ogrodu zorganizowali także wydarzenie w ramach Nocy Muzeów, a także byli współorganizatorami konferencji „Sztuka edukacji. Przyroda i sztuka – ekosystem przyszłości” wraz z Narodową Galerią Sztuki Zachęta i Służewskim Domem Kultury.
Ogród Botaniczny UW zapowiedział, że tematem przewodnim nowego sezonu 2022 r. będą rośliny barwierskie i włóknodajne.
Popularyzacja wiedzy
Popularyzacja nauki to jedna z misji pracowników Wydziału Biologii UW. W 2021 r. jubileuszowa X Noc Biologów zmieniła swoją formułę i stała się Nocą Polarną, trwającą od 8 do 17 stycznia. W wydarzeniu, które w całości odbywało się w formule online, wzięła udział bardzo duża liczba odbiorców – odnotowano 346 tys. uczestników wykładów na Facebooku oraz 20,8 tys. wyświetleń filmów na YouTube (dla porównania, IX Noc Biologów w 2020 r., która była edycją stacjonarną, zgromadziła 6,5 tys. uczestników). Ponadto pracownicy z Wydziału Biologii UW byli organizatorami lub wzięli udział m.in. w obchodach Światowego Dnia Mokradeł, Dnia Chorób Rzadkich, Dnia Odkrywców Kampusu Ochota 21′, 13. Międzynarodowego Dnia Komórek Macierzystych, 24. Pikniku Naukowego, 6. Światowego Dnia Fascynującego Świata Roślin oraz w jubileuszowej 25. stołecznej edycji Festiwalu Nauki. Naukowcy z Wydziału Biologii UW brali także gościnny udział w cyklu podcastów „Hard Science Can Be Easy” realizowanym przez Centrum Współpracy i Dialogu UW oraz w cyklu spotkań „Uniwersytet Warszawy”. Swoją wiedzą i pasją wykładowcy dzielą się także na kanale YouTube społeczności Wydziału Biologii, gdzie obecnie znajduje się blisko 140 filmów, a liczba ich wyświetleń to ponad 172 tysiące (od momentu założenia kanału pod koniec listopada 2020 r.).