Pamięci prof. Stanisława Lewaka

Profesor doktor habilitowany Stanisław Lewak, wybitny biochemik i fizjolog roślin, emerytowany profesor Wydziału Biologii UW, zmarł 20 lipca 2023 r. w wieku 93 lat.

Uroczystości pogrzebowe odbędą się 26 lipca 2023 r. o godz. 12.00 w kościele św. Karola Boromeusza na Powązkach, po czym nastąpi odprowadzenie do grobu rodzinnego.

Profesor Lewak przez większą część życia związany był z Uniwersytetem Warszawskim. Tytuł magistra filozofii z zakresu chemii otrzymał w 1952 r. na UW, a stopień naukowy doktora uzyskał w 1960 r. na Uniwersytecie Paryskim (Sorbona). Kolejny szczebel kariery naukowej – habilitacja (1966), związana była z utworzoną przez profesor Irenę Chmielewską Katedrą Biochemii na ówczesnym Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi. A następnie z zorganizowaniem własnego zespołu w Zakładzie Fizjologii Roślin. Profesor Lewak został profesorem nadzwyczajnym w 1976 r., a profesorem zwyczajnym w 1987.

W swojej karierze zawodowej pełnił on stanowiska: kierownika Zakładu Fizjologii Wzrostu i Rozwoju Roślin (obecnie Zakład Ekofizjologii Molekularnej Roślin), dyrektora Instytutu Botaniki, następnie dyrektora Instytutu Biologii Eksperymentalnej Roślin. W latach 1987-1993 był on dziekanem Wydziału Biologii.

Profesor związany był współpracą naukową z szeregiem instytucji: na początku swojej kariery naukowej z Instytutem Sadownictwa w Skierniewicach, następnie z Uniwersytetem Piotra i Marii Curie (Paris VI), a także z jednostkami badawczymi w ramach RWPG. Bardzo owocne okazały się kontakty z Instytutem Biochemii i Biofizyki PAN – wspólne zainteresowania i więzy koleżeńsko-przyjacielskie doprowadziły do stworzenia Polsko-Francuskiego Centrum Biotechnologii Roślin, którego Profesor był dyrektorem.

Profesor Lewak był członkiem Komitetu Fizjologii, Genetyki i Hodowli Roślin PAN oraz Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN, także komitetów redakcyjnych kilku pism naukowych, takich jak „Postępy Biochemii”, „Plant Physiology and Biochemistry”, „Plant Growth Regulation” i „Acta Physiologia Plantarum”. Był laureatem nagród Ministra Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Edukacji Narodowej, a także Sekretarza PAN. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Na dorobek naukowy Profesora Lewaka składa się około 100 prac oryginalnych, około 30 artykułów przeglądowych, rozdziały w szeregu opracowań monograficznych i podręcznikach akademickich, tłumaczenie książek, redakcja naukowa tłumaczeń oraz patent. Jego pierwsze prace dotyczyły syntezy chemicznej analogów witaminy i antywitamin K. W latach sześćdziesiątych zajmował się wtórnymi metabolitami roślin. Wspólnie z doc. Wojciechem Rewerskim z Wydziału Farmacji Akademii Medycznej prowadził pionierskie badania nad wpływem polimerycznych leukocyjanidyn głogu na układ krążenia człowieka. Później zainteresował się problematyką kiełkowania i spoczynku nasion. Prace te były kontynuowane przez jego uczniów. Profesor Lewak w dziedzinie fizjologii wzrostu i rozwoju roślin był niekwestionowanym autorytetem naukowym. Wypromował 16 doktorantów. Wielu Jego uczniów zawdzięcza mu swoje sukcesy naukowe i ścieżki kariery.

Pokoleniom studentów nazwisko Profesora Lewaka znane jest jako autora i współredaktora podręcznika akademickiego „Fizjologia Roślin”. Książka ta jest wciąż podstawowym źródłem wiedzy o biologii eksperymentalnej roślin dla studentów i doktorantów uczelni w Polsce.

Profesor Lewak był członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin (PTBER), a następnie jego członkiem honorowym. Był także członkiem Polskiego Towarzystwa Botanicznego (PTB), a w latach 1977-1983 był Przewodniczącym Oddziału Warszawskiego PTB.

Od 2005 r. wychowankowie i doktoranci Profesora tradycyjnie spotykają się na tzw. Lewakaliach. Czy spotkania będą odbywać się nadal, mimo, że Profesora już z nami nie będzie?

Pogrążeni w smutku byli i obecni pracownicy
Instytutu Biologii Eksperymentalnej i Biotechnologii Roślin Wydziału Biologii UW