Naukowczynie i naukowcy z Wydziału Biologii UW o katastrofie ekologicznej na Odrze
Od tygodni jednym z głównych tematów medialnych w Polsce jest katastrofa ekologiczna na Odrze. Obrazy ton rozkładających się ryb pobudzają wyobraźnię społeczeństwa i wymuszają na decydentach zmianę retoryki w dyskusjach o ochronie środowiska.
Jak podkreślają biolodzy i eksperci, również z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, katastrofa na rzece Odrze jest prawdopodobnie skutkiem synergicznego działania kilku czynników.
„Spuszczanie wody solankowej oraz dopływ wód bogatych w związki biogenne (np. wody z oczyszczalni ścieków) sprzyja rozwojowi różnych nietypowych glonów” – stwierdziła dr hab. Iwona Jasser, prof. UW z Instytutu Biologii Środowiskowej Wydziału Biologii UW. Wymienia ona także wysoką temperaturę powietrza i bardzo niski poziom wody. „Powolny przepływ wód sprzyja glonom takim jak Prymnesium parvum, które są toksyczne i odpowiadają za śmiertelne zatrucia ryb” – wyjaśniła ekspertka. Zwróciła ona uwagę, że nie ma udostępnionych wyników badań fitoplanktonu Odry, przeprowadzonych w ostatnich latach, co utrudnia odpowiedź na pytanie, czy tzw. „złote algi” występowały w tej właśnie rzece wcześniej. Jasser zastrzegła, że do pełnego zrozumienia sytuacji potrzeba bardzo dużo danych i kontynuacji badań.
Zdaniem dr. hab. Andrzeja Mikulskiego z Zakładu Hydrobiologii Wydziału Biologii UW, jedną z najważniejszych przyczyn katastrofy na rzece Odrze był brak systemu monitorowania nielegalnych zrzutów ścieków do rzek, co powoduje, że występują one w Polsce nagminnie. „Często silnie oddziałują one na ekosystemy rzeczne, ale do momentu, gdy nie zaczną powodować śmiertelności organizmów, są niewykrywane. Jeżeli nic się nie zmieni w prawodawstwie, pogłębiające się niskie stany wód i wzrosty temperatur spowodują, że częściej będziemy obserwować katastrofy ekologiczne podobne do aktualnej. Planowana dalsza regulacja rzek znacząco spotęguje ten efekt” – podkreślił.
Naukowcy z Wydziału Biologii UW od wielu lat prowadzą badania dotyczące ochrony wód i mokradeł, popularyzują tę problematykę i uczestniczą w próbach oddziaływania na decydentów w celu naprawy systemu ochrony środowiska w Polsce.
Więcej informacji autorstwa ekspertek i ekspertów z Wydziału Biologii na temat katastrofy na Odrze oraz ochrony rzek można znaleźć:
- dr hab. Iwona Jasser: Odkrycie złotych alg nie oznacza, że Odrę zabija tylko ich trucizna.
- dr hab. Andrzej Mikulski: Naturalne zdolności rzek do samooczyszczania. Wykład wygłoszony podczas konferencji „Powódź i susza – jak chronić ludzi zgodnie z naturą” (Wrocław, 21 marca 2019 r.).
- dr hab. Andrzej Mikulski: Ekologiczne aspekty samooczyszczania rzek. [W:] PotamON 2021: Funkcjonowanie i ochrona wód płynących.
- dr hab. Waldemar Siuda: Wpływ zmian klimatycznych, na zasoby, chemizm i biologię wód powierzchniowych Polski.
Na stronie internetowej inicjatywy „Nauka dla Przyrody” można znaleźć wiele artykułów popularnonaukowych, w tym także tekst dotyczący roli rzek w przyrodzie: Dlaczego warto chronić rzeki.
Temat katastrofy ekologicznej pojawi się na Zjeździe Hydrobiologów Polskich w Łodzi, który odbędzie się w dniach 7-9 września, gdzie aż dwie sesje panelowe poświęcone będą rzece Odrze.
Moderatorami w sesji będą hydrobiolodzy, specjaliści od rzek: dr hab. inż. Robert Czerniawski prof. Uniwersytetu Szczecińskiego, dr hab. Andrzej Mikulski z Uniwersytetu Warszawskiego, dr hab. inż. Piotr Parasiewicz, prof. Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie i prof. dr hab. Maciej Zalewski z Uniwersytetu Łódzkiego. Sesje zakończą się uchwałą PTH.
Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne opracowuje obecnie stanowisko w sprawie katastrofy na rzece Odrze. Zostanie ono opublikowane w najbliższym czasie również na stronie www Wydziału Biologii UW.
Fot. Izabela Kuzyszyn