Dr Mateusz Tałanda i Adam Rytel współautorami artykułu o wymarłych gadach z grupy tanystrofeidów

Tanystrof to sześciometrowy gad, który żył w okresie triasu około 230 milionów lat temu. Miał ekstremalnie długą szyję, która zajmowała około połowy jego ciała. Dr Mateusz Tałanda oraz Adam Rytel z Wydziału Biologii UW są wśród autorów publikacji wyjaśniającej tajemnicę długiej szyi wymarłego gada.

Praca pod tytułem “Extreme neck elongation evolved despite strong developmental constraints in bizarre Triassic reptiles—implications for neck modularity in archosaurs” ukazała się na łamach „Royal Society Open Science”.

Człowiek, wieloryb, żyrafa czy mysz – te stworzenia łączy fakt, że są ssakami. Zdecydowana większość ssaków ma siedem kręgów szyjnych. Liczba kręgów jest niezwykle istotna ze względu na ograniczenia rozwojowe. Naukowcy zaznaczają, że zwiększenie liczby kręgów powoduje u ssaków liczne zaburzenia i nowotwory, które kończą się śmiercią, często jeszcze na etapie płodowym.

– Skrócenie lub wydłużenie szyi ssaków odbywa się zazwyczaj poprzez zmianę długości siedmiu kręgów, a nie dodawanie lub odejmowanie kolejnych. Wydawało się, że ptaki i gady nie mają tego typu ograniczeń. Na przykład łabędzie mają od dwudziestu dwóch do dwudziestu pięciu kręgów szyjnych, a wymarłe gady morskie – plezjozaury – ponad siedemdziesiąt – tłumaczy dr Mateusz Tałanda z Wydziału Biologii UW.

Na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, przy współpracy z innymi ośrodkami, prowadzone były nowe badania wymarłych gadów z grupy tanystrofeidów. Pokazały one, że ewolucja kręgosłupa tych stworzeń podlegała podobnym ograniczeniom, co szyje ssaków. Badacze podkreślają, że przedstawiciele tej grupy ulegali intensywnej ewolucji, przystosowując się do najrozmaitszych środowisk: część żyła na lądzie, inne w wodzie, a niektóre szybowały w koronach drzew. Bez względu na to, ich szyje i tułowia, składały się zawsze z dwudziestu pięciu kręgów. Dotyczyło to nawet tanystrofa, gada o ekstremalnie wydłużonej szyi. Naukowcy odkryli, że z powodu ograniczeń rozwojowych nie mógł on zwiększyć liczby swoich kręgów, więc niezwykle wydłużył już istniejące, osiągając proporcje niespotykane u innych zwierząt.

Nietypowa budowa szyi tanystrofa była przez dekady zagadką dla paleontologów próbujących wyjaśnić jej fenomen. – Nowe badania na temat ewolucji i rozwoju tych gadów pozwalają nam zrozumieć procesy odpowiedzialne za ich niezwykłą budowę. Najprawdopodobniej była ona efektem nałożenia się ograniczeń rozwojowych na presję selekcyjną wymagającą co raz dłuższej szyi, podobnie jak u dzisiejszej żyrafy – wyjaśnia dr Tałanda.

Ryc. Adam Rytel