Wyprawa w poszukiwaniu jeziora na pustyni Kyzył-kum

Na przełomie czerwca i lipca 2021 r. naukowcy z Wydziału Biologii i Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Archeologii Uzbeckiej Akademii Nauk uczestniczyli w ekspedycji naukowej do południowo-wschodniej części pustyni Kyzył-kum (Uzbekistan). W jej trakcie przeprowadzono badania pilotażowe dotyczące zmian paleośrodowiska przełomu plejstocenu i holocenu na Nizinie Turańskiej (Azja Środkowa). Badania prowadzono przy współudziale specjalistów z różnych dziedzin celem weryfikacji hipotezy istnienia (ok. 12000 – 3000 lat temu) dużego zbiornika wodnego na pustyni Kyzył-kum, będącego prawdopodobnie głównym źródłem słodkiej wody dla zamieszkujących te tereny ludów pasterskich lub/i ludów osiadłych.

Badania archeologiczne dostarczają licznych dowodów na to, że zmiany klimatyczne i towarzyszące im lokalne zmiany środowiska wpływały na funkcjonowanie starożytnych cywilizacji, wymuszając zmiany społeczne i kulturowe, intensyfikując konflikty, a niekiedy przyczyniając się do upadku znaczących centrów rozwoju. Z analogiczną sytuacją możemy mieć do czynienia na Nizinie Turańskiej. Wstępne rozpoznanie terenowe na tym obszarze oraz dane archeologiczne ze stanowiska neolitycznej kultury keltaminarskiej wskazują, że punkty zwrotne w rozwoju tej społeczności były prawdopodobnie związane ze zmianami klimatu, prowadzącymi do zmian zasięgu dużego zbiornika wodnego, którego współczesną pozostałością jest między innymi jezioro Ayakagytma położone w bezpośrednim sąsiedztwie badanego stanowiska.

W wyprawie wzięli udział: prof. Małgorzata Suska-Malawska (Wydział Biologii UW), prof. Karol Szymczak (Wydział Archeologii UW), prof. Cezary Kabala (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) oraz prof. Bogdan Gądek (Uniwersytet Śląski, Katowice). Zaś ze strony uzbeckiej dr Hikmatulla Khoshimov z Instytutu Archeologii Uzbeckiej Akademii Nauk. W organizacji wyprawy na pustynię Kyzył-kum udział wziął Instytutu Archeologii Uzbeckiej Akademii Nauk oraz Wydział Konsularny Ambasady Republiki Uzbekistanu w Warszawie.

Badanie zostało sfinansowane z programu IDUB Mikrogranty (edycja 2021).

Zdjęcie: dr hab. Małgorzata Suska-Malawska prof. UW