Historia Wydziału

Nauki przyrodnicze na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim (1816–1831)

Historia Wydziału Biologii jest prawie tak długa, jak dzieje Uniwersytetu Warszawskiego. w momencie powstania Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego w 1816 r., słowo „biologia” nie pojawiło się w nazwie żadnego z jego pięciu wydziałów. Przedmiotami przyrodniczymi wykładanymi na Wydziale Umiejętności Filozoficznych były: geologia, zoologia, botanika i antropologia. z terenu Łazienek Królewskich w 1818 r. wydzielono Ogród Botaniczny, kierowany przez pioniera anatomii i morfologii roślin Michała Szuberta (1787–1860). Rok później powołana została do życia Katedra Zoologii, zorganizowana i kierowana przez znakomitego systematyka Feliksa Pawła Jarockiego (1790–1865). Działała ona aż do zamknięcia uczelni w 1831 r.

Gabinet Zoologiczny, Szkoła Główna, Cesarski Uniwersytet Warszawski (1831–1915)

Po zamknięciu Uniwersytetu w 1831 r. badania naukowe były prowadzone w ramach Gabinetu Zoologicznego, włączonego później do Szkoły Głównej Warszawskiej (1862–1869), a po jej zamknięciu – Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1869–1915). Zoologię w Szkole Głównej w 1862 r. wykładał Benedykt Dybowski (1833–1930) – propagator teorii ewolucji Darwina. Następcą Dybowskiego był August Wrześniowski (1836–1892) – twórca polskiej protozoologii. w gronie wybitnych uczonych tego okresu wymienić należy profesora botaniki Edwarda Strasburgera (1844–1912) – jednego z odkrywców chromosomów, twórcę cytologii oraz anatomii porównawczej i rozwojowej roślin, a także zoologów: ornitologa Władysława Taczanowskiego (1819–1890), ichtiologa Antoniego Wałeckiego (1815–1897) i histologa Henryka Fryderyka Hoyera (1834–1907).

Wydział Matematyczno-Przyrodniczy UW w latach międzywojennych

Na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego już w 1916 r. powstała Katedra Anatomii Porównawczej i Embriologii, kierowana przez Jana Tura (1875–1942), wybitnego teratologa i embriologa. Jan Tur był uczniem rosyjskiego uczonego Pawła Mitrofanowa (1857–1920), profesora Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, który wykształcił także innych późniejszych profesorów odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego: embriologa i cytologa Józefa Eismonda (1862–1937) oraz histologa i embriologa Mieczysława Konopackiego (1880–1939). Uczniami profesora Tura byli z kolei m.in. August Dehnel (1903–1962) – organizator i pierwszy kierownik Zakładu Badania Ssaków w Białowieży, Zygmunt Kraczkiewicz (1900–1971) – embriolog, prorektor UW, Stanisław Bilewicz (1903–1962) – embriolog, kierownik Zakładu Embriologii w latach 1953–1962, a także rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie w latach 1956-1959. Profesorem zoologii był Konstanty Janicki (1876–1932), twórca polskiej szkoły parazytologicznej. W1918 r. powstała pierwsza w Europie Katedra Fizjologii Zwierząt, kierowana przez Kazimierza Białaszewicza (1882–1943). Był on jednym z najwybitniejszych fizjologów europejskich, prekursorem biochemii, zasłużonym organizatorem życia naukowego w Polsce okresu międzywojennego. z katedrą tą związany był także inny wybitny fizjolog zwierząt, Jan Dembowski (1889–1963), późniejszy dyrektor Instytutu Biologii Doświadczalnej PAN im. Marcelego Nenckiego, a zarazem wykładowca biologii na Uniwersytecie Warszawskim. w 1919 r. powstały Katedra Botaniki Ogólnej, kierowana przez Zygmunta Wóycickiego (1871–1941) – florystę, cytologa i embriologa roślin, Katedra Fizjologii Roślin kierowana przez Kazimierza Bassalika (1879–1960) oraz Katedra Systematyki i Geografii Roślin kierowana przez Bolesława Hryniewieckiego (1876–1963). w 1925 r. została powołana Katedra Cytologii, kierowana przez Wacława Brunona Baehra (1873–1939), wybitnego cytologa i cytogenetyka.

II wojna światowa

W czasie wojny Wydział Matematyczno-Przyrodniczy poniósł duże straty, zginęło wielu pracowników, w tym 12 profesorów. Spalonych zostało wiele pomieszczeń, w których mieściły się jednostki biologiczne wydziału, m.in. budynek dawnej Szkoły Głównej, Gmach Pomuzealny oraz budynki na terenie Ogrodu Botanicznego. Uratowane zostały zbiory zielnika oraz księgozbiór botaniczny z cennymi starodrukami, zapakowane i przewiezione przez Alinę Skirgiełło do gmachu Muzeum Narodowego.

Biologia na UW po II wojnie światowej

Po wojnie, w związku z szybkim rozwojem nauk biologicznych, w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego powstawały nowe katedry i zakłady. w 1948 r. utworzony został Zakład Genetyki, a w 1953 r. Pracownia Biochemiczna, wyodrębniona z Katedry Fizjologii Roślin, prowadzona przez Zofię Kasprzyk (1917–2002). Rok później powstał Zakład Ekologii. z inicjatywy Ireny Chmielewskiej (1905–1987) w 1958 roku powołano Katedrę Biochemii. w 1960 r. z Katedry Fizjologii Roślin, kierowanej przez Kazimierza Bassalika (1879–1960), a następnie Piotra Strebeykę (1908–2003), wyodrębniono Katedrę Mikrobiologii, którą objął Władysław Kunicki-Goldfinger (1916–1995). Powstały również zakłady: Fitosocjologii Stosowanej (1962), Parazytologii (1963) i Immunologii (1975). Wydział Biologii ostatecznie wyłonił się z Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi w roku 1969.

Z międzywojennymi i powojennymi dziejami Wydziału Biologii wiążą się nazwiska wielu wybitnych, nieżyjących już profesorów: Zygmunta Wóycickiego (1871–1941), Wincentego L. Wiśniewskiego (1904–1958), Kazimierza Bassalika (1879–1960), Mariana Gieysztora (1901–1961), Bolesława Hryniewieckiego (1876–1963), Mariana Rybickiego (1905–1967), Zygmunta Kraczkiewicza (1900–1971), Tadeusza Jaczewskiego (1899–1974), Ireny Rejment-Grochowskiej (1911–1979), Kazimierza Petrusewicza (1906–1982), Henryka Teleżyńskiego (1905–1989), Kazimierza Tarwida (1909–1988), Zdzisława Raabego (1909–1972), Ireny Chmielewskiej (1905–1987), Ludmiły Bassalik-Chabielskiej (1924–1994), Kazimierza Matusiaka (1913–1994), Władysława Kunickiego-Goldfingera (1916–1995), Andrzeja Batki (1933–1997), Wacława Gajewskiego (1911–1997), Józefa Szulety (1908–1997), Kazimierza Toczki (1928–1998), Krystyny Izdebskiej-Szymony (1934–2000), Zbigniewa Kwiatkowskiego (1929–2001), Kazimierza Dobrowolskiego (1931–2002), Piotra Strebeyki (1908–2003), Janusza Bogdana Falińskiego (1934–2004), Aliny Skirgiełło (1911–2007), Zbigniewa Podbielkowskiego (1921–2012), Władysława Matuszkiewicza (1921–2013), Andrzeja Krzysztofa Tarkowskiego (1933–2016), Romana Mycielskiego (1933–2017), Ewy Pieczyńskiej (1934–2020).

Od momentu powstania Wydziału Biologii, funkcję dziekanów pełnili kolejno: Alina Skirgiełło (w latach 1969–1975), Irena Rejment-Grochowska (lata 1975–1978), Kazimierz Dobrowolski (lata 1978–1979), Ewa Pieczyńska (lata 1979–1981), Zbigniew Kwiatkowski (lata 1981–1984), Bronisław Cymborowski (lata 1984–1987), Stanisław Lewak (lata 1987–1993), Ewa Symonides (lata 1993–1999), Michał Kozakiewicz (lata 1999–2005), Joanna Pijanowska (lata 2005-2012), Agnieszka Mostowska (lata 2012–2020). od 1 września 2020 r. dziekanem jest Krzysztof Spalik.

Nasza obecność

Profesorowie Wydziału Biologii pełnili ważne funkcje we władzach UW: w latach 1982–1985 rektorem był Kazimierz Dobrowolski, a w latach 1999–2005 – Piotr Węgleński. Prorektorami byli Tadeusz Jaczewski, Zygmunt Kraczkiewicz, Kazimierz Dobrowolski i Piotr Węgleński. w gronie profesorów Wydziału znajdują się członkowie PAN: Jerzy Dzik, Maciej Z. Gliwicz, Andrzej Jerzmanowski i Piotr Węgleński. Andrzej K. Tarkowski był członkiem rzeczywistym PAN i PAU, a także zagranicznym Francuskiej i Amerykańskiej Akademii Nauk, Academia Europaea oraz laureatem Japan Prize (2002) za pionierskie badania nad rozwojem embrionalnym ssaków. Stanisław Lewak jest od 1998 r. członkiem Francuskiej Akademii Rolniczej (l’Academie d’Agriculture de France). Janusz Faliński był członkiem włoskiej Akademii Nauk Leśnych oraz został uhonorowany w 1995 r. tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu w Camerino we Włoszech. w 1989 r. Władysław Kunicki-Goldfinger został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, w 2000 r. Andrzej K. Tarkowski został doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 2001 r. Janusz Gill – doktorem honoris causa Akademii Rolniczej w Szczecinie, w 2002 r. Piotr Węgleński – doktorem honoris causa Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego w Iwano-Frankiwsku na Ukrainie, a w 2005r. – Katolickiego Uniwersytetu Santa Maria w Arequipie (Peru), Uniwersytetu Czarnogóry w Podgoricy i Uniwersytetu Sofijskiego (Bułgaria).

Laureatem nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, najbardziej prestiżowej nagrody naukowej w Polsce, został w 2001 r. Maciej Z. Gliwicz. Jest on także laureatem medalu Naumanna-Thienemanna przyznawanego przez Międzynarodowe Towarzystwo Limnologiczne SIL oraz laureatem nagrody Fundacji Otto Kinne “Excellence in Ecology”.

Władysław Kunicki-Goldfinger uczestniczył w 1989 r. w obradach Okrągłego Stołu, w zespołach ds. nauki i oświaty, a Anna Kalinowska – w zespole ds. ochrony środowiska. Ewa Symonides była przez wiele lat wiceprzewodniczącą i przewodniczącą Państwowej Rady Ochrony Przyrody, sprawowała też funkcję Głównego Konserwatora Przyrody; funkcję tę pełnił również Kazimierz Dobrowolski.