Ile jest gatunków drzew na Ziemi? Około 15% więcej, niż do tej pory opisano

W czasopiśmie „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States” (PNAS) ukazał się artykuł naukowy, w którym badacze z całego świata oszacowali liczbę gatunków drzew na Ziemi. Jednym ze współautorów tekstu jest prof. dr hab. Bogdan Jaroszewicz z Białowieskiej Stacji Geobotanicznej Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Jednym z podstawowych pytań ekologii jest pytanie o liczbę gatunków żyjących na Ziemi. Mimo badań prowadzonych od blisko trzech wieków jesteśmy nadal bardzo dalecy od udzielenia na nie odpowiedzi. Dokładność szacowania liczby gatunków należących do konkretnej grupy organizmów zależy od stopnia jej poznania. Im lepsze poznanie, tym dokładniejsze mogą być szacunki.

Dotychczas opisano około 2 milionów gatunków, ale szacuje się, że jest ich co najmniej 10, a być może nawet 20 milionów, zaś niektórzy badacze wspominają nawet o 100 milionach. W tej liczbie mieści się różnorodność roślin naczyniowych, którą zespół naukowy z Royal Botanic Gardens Kew w Wielkiej Brytanii oszacował w 2020 roku na 391 tysięcy gatunków. Tą nazwą określa się rośliny zawierające w łodydze drewno – tkankę przewodzącą wodę i cechującą się wytrzymałością mechaniczną, dzięki czemu rośliny lądowe mogą osiągać pokaźne rozmiary. W odróżnieniu od wielu innych grup organizmów rośliny naczyniowe są łatwe do obserwacji – widać je nieuzbrojonym okiem, nie przemieszczają się i żyją stosunkowo długo. Dlatego są dość dobrze poznane. Najokazalsze z nich, drzewa, ze względu na duże rozmiary i znaczenie gospodarcze, powinny być poznane najlepiej, jednak do tej pory nie wiedzieliśmy, ile jest rzeczywiście gatunków drzew na Ziemi. Na podstawie literatury tę liczbę szacowano na ok. 60 tysięcy – ile jednak pozostaje nieopisanych?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, naukowcy użyli danych dotyczących geograficznego rozmieszczenia 38 milionów drzew należących do 28 192 gatunków, wykorzystując siatkę 9353 kwadratów o boku 100 km. W oparciu o tę bazę danych dokonali oni oszacowania potencjalnego bogactwa gatunkowego drzew w skali globalnej i kontynentalnej. W tym szeroko zakrojonym projekcie badawczym wzięło udział 148 naukowców ze wszystkich kontynentów.

W artykule pod tytułem „The number of tree species on Earth”, badacze oszacowali liczbę gatunków drzew na Ziemi na 73,3 tys., podczas gdy lista gatunków drzew sporządzona na podstawie literatury zawierała 64,1 tys. pozycji. Ponad dziewięć tysięcy gatunków drzew na świecie wciąż czeka zatem na odkrycie i opisanie!

W skali kontynentalnej, najwyższym bogactwem gatunkowym drzew charakteryzuje się Ameryka Południowa, w której występuje ok. 43% ogólnej liczby gatunków. W niektórych regionach Ameryki Południowej liczba gatunków drzew na jednym hektarze lasu może dochodzić do 200, czyli co najmniej czterokrotnie więcej niż liczba rodzimych gatunków drzew w całej Polsce! Bogactwo gatunkowe drzew pozostałych kontynentów jest dużo niższe i bardziej wyrównane: Eurazja – 22%, Afryka – 16%, Ameryka Północna – 15%, Oceania – 11% oszacowanej liczby gatunków.

Jak zaznaczają autorzy pracy, oszacowana liczba gatunków drzew na Ziemi, mimo wąskiego zakresu błędu szacowania, może być zaniżona, gdyż może pomijać wąskie endemity – gatunki skrajnie nieliczne i występujące tylko w jednym miejscu, jak np. wollemia szlachetna, znana tylko z jednego, trzymanego w tajemnicy stanowiska w Australii. Z drugiej strony, liczba ta zależy także od przyjętej w badaniach definicji drzewa. W tym artykule przyjęto bardzo szeroką definicję drzewa sformułowaną przez Global Tree Specialist Group IUCN. Według niej drzewem jest każda zdrewniała roślina posiadająca zazwyczaj jeden pień główny osiągająca wysokość co najmniej dwóch metrów lub posiadająca wiele pni, o ile przynajmniej jeden z nich osiąga średnicę co najmniej 5 cm na wysokości piersi (1,3 m). Tak szeroka definicja obejmuje także gatunki uznawane tradycyjnie w naszym kraju za krzewy, np. leszczynę pospolitą, czeremchę zwyczajną, czy jałowiec pospolity.

Zdjęcie: Adam Wajrak