Publikacja w PNAS o zmianach w cyrkulacji wód oceanicznych w Zatoce Panamskiej

16 09 2025

Dr Michał Chiliński z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, stypendysta Towarzystwa Maxa Plancka (Max-Planck-Gesellschaft, MPG) jest współautorem artykułu opublikowanego w czasopiśmie PNAS, który wykazuje, że w 2025 roku pasaty nie były wystarczająco silne, aby przełamać stabilną warstwę powierzchniową oceanu i wywołać tzw. upwelling, czyli wynoszenie na powierzchnię chłodnych, bogatych w składniki odżywcze wód głębinowych. W efekcie drastycznie zmniejszyła się produkcja biologiczna w tym regionie.

Międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem badaczy z Smithsonian Tropical Research Institute (STRI) przeanalizował zarówno dane satelitarne z ostatnich 40 lat, jak i pomiary prowadzone od 2023 roku z pokładu jachtu badawczego Instytutu Chemii Maxa Plancka s/y Eugen Seibold. Po raz pierwszy od dziesięcioleci zaobserwowano niemal całkowity zanik zjawiska sezonowego upwellingu w Zatoce Panamskiej. Ten kluczowy proces oceanograficzny co roku od stycznia do kwietnia zasilał fitoplankton, wspierał lokalne rybołówstwo i chronił rafy koralowe przed przegrzaniem. W 2025 roku mechanizm ten nagle się załamał – pojawił się z wielotygodniowym opóźnieniem, trwał wyjątkowo krótko i był rekordowo słaby.

Dr Chiliński odpowiadał za porównanie współczesnych danych pomiarowych z historycznymi danymi atmosferycznymi i oceanicznymi w ramach reanalizy ERA5 przygotowywanej przez Europejskie Centrum Średnioterminowych Prognoz Pogody (ECMWF). Analizy wykazały, że załamanie upwellingu było zjawiskiem bezprecedensowym – po raz pierwszy od co najmniej 85 lat odnotowano tak wyraźne osłabienie pasatów.

Naukowcy podkreślają, że załamanie tak stabilnego dotąd mechanizmu jest sygnałem ostrzegawczym – tropikalne systemy upwellingu mogą być bardziej wrażliwe na zmiany klimatu, niż dotąd sądzono. Dalsze badania i rozwój systemów monitorowania będą kluczowe, aby zrozumieć, czy wydarzenie z 2025 roku było pojedynczym incydentem, czy początkiem nowego trendu w tym kluczowym regionie tropikalnego Pacyfiku.