Grant NCN dla dra Ludwika Gąsiorowskiego na badanie ewolucji komórek macierzystych i ich odporności na promieniowanie jonizujące

11 08 2025

Dr Ludwik Gąsiorowski z Instytutu Biologii Ewolucyjnej Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał grant Narodowego Centrum Nauki w konkursie SONATA 20 na projekt pt. „Odporność komórek macierzystych na promieniowanie w perspektywie ewolucyjnej”. Celem badań jest poznanie, w jaki sposób komórki macierzyste ewoluowały u różnych grup zwierząt oraz jak i dlaczego potrafią naprawiać dwuniciowe pęknięcia DNA wywołane czynnikami środowiskowymi.

W ramach projektu zostanie zbadana odporność różnych grup zwierząt bezkręgowych na promieniowanie jonizujące, aby ustalić, czy większa odporność wiąże się z obecnością pluripotencjalnych komórek macierzystych, czy raczej z ekologią danego gatunku. Badacze scharakteryzują także systemy komórek macierzystych u zwierząt, które dotychczas nie były analizowane pod tym kątem. Następnie uwaga zespołu skupi się na mikroskopijnym płazińcu Stenostomum brevipharyngium, który ma pluripotencjalne komórki macierzyste i wykazuje wyjątkową odporność na promieniowanie. Analizy pozwolą określić genetyczne i komórkowe mechanizmy stojące za tą niezwykłą cechą.

Ostatnim etapem będą porównania transkryptomów opublikowanych i nowo uzyskanych dla różnych gatunków zwierząt dysponujących pluripotencjalnymi komórkami macierzystymi odpornymi na promieniowanie. Analizy te pozwolą ocenić, na ile odporność ta jest cechą uniwersalną w świecie zwierząt, a na ile stanowi efekt unikatowych procesów ewolucyjnych w poszczególnych liniach filogenetycznych. Wyniki projektu przyczynią się do lepszego zrozumienia ewolucji komórek macierzystych i ich zdolności do naprawy uszkodzeń DNA.

Na zdjęciu (od góry): wirek Stenostomum brevipharyngium, brzuchorzęsek Turbanella sp. i wirek Macrostomum tuba