Publikacja naukowców z Wydziału Biologii UW w Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences

30 10 2025

Naukowcy z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego – Katarzyna Tratkiewicz i dr Ludwik Gąsiorowski – opisali niezwykłe zjawisko błędu rozwojowego u płazińca Stenostomum brevipharyngium. W wyniku spontanicznej pomyłki w procesie rozmnażania bezpłciowego (paratomii) zamiast nowego ogona formuje się dodatkowa głowa, prowadząc do powstania dwugłowych osobników. Co zaskakujące, takie zwierzęta potrafią odwrócić oś swojego ciała o 180 stopni i nadal się rozmnażać bezpłciowo.

Paratomia to niezwykła forma rozmnażania bezpłciowego, w której nowy osobnik powstaje wewnątrz ciała organizmu macierzystego – najpierw formuje się nowa głowa i ogon, a następnie dochodzi do podziału. U większości zwierząt oś przednio-tylną ustala się raz, na etapie rozwoju zarodkowego. Jednak u organizmów rozmnażających się somatycznie, takich jak płazińce z rodzaju Stenostomum, układ ten musi być odtwarzany wielokrotnie w kontekście dorosłego ciała.

Zespół Zoologii Porównawczej Bezkręgowców Instytutu Biologii Ewolucyjnej Wydziału Biologii UW zaobserwował spontaniczne powstawanie osobników o dwóch głowach – z dodatkowymi, ektopicznymi strukturami głowowymi zamiast ogona. Jak wykazali autorzy, dwugłowy fenotyp nie jest dziedziczny – osobniki powstałe w wyniku podziału takich płazińców rozwijają się prawidłowo, tworząc zdrowe populacje.

Co więcej, fragment ciała zawierający ektopiczną głowę potrafi zregenerować ogon w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się głowa, skutecznie odwracając biegunowość całego ciała o 180 stopni. To niezwykle rzadkie zjawisko wśród zwierząt dwubocznie symetrycznych (Bilateria), świadczące o wyjątkowych zdolnościach regulacji rozwoju i regeneracji u płazińców.

Pełne wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences w pracy: “Spontaneous ectopic head formation enables reversal of the body axis polarity in microscopic flatworms”