Badacze z Wydziału Biologii UW zaprezentowali wstępne wyniki badań dotyczących wpływu umocnienia granicy polsko-białoruskiej na przyrodę Puszczy Białowieskiej

Dr hab. Katarzyna Nowak i prof. Bogdan Jaroszewicz z Wydziału Biologii UW wraz z naukowcami z PAN i Uniwersytetu w Tasmanii przedstawili wstępne wyniki badań dotyczących wpływu infrastruktury zabezpieczającej granicę państwa na rośliny i zwierzęta żyjące na pograniczu polsko-białoruskim, w Puszczy Białowieskiej.

Grupa badawcza zaprezentowała w lipcu poster „Effects of Poland’s border militarization on wildlife in Białowieża Primeval Forest— Preliminary findings”  na 7. European Congress of Conservation Biology (https://eccb2024.eu).

W projekcie obok naukowców z Wydziału Biologii pracują badacze z Instytutu Biologii Ssaków PAN i Instytutu Ochrony Przyrody PAN, a także międzynarodowi partnerzy. Ci ostatni przedstawili także wyniki podobnych badań w innych regionach przygranicznych (USA-Meksyk, Słowenia-Chorwacja, Czechy-Niemcy) podczas spotkania jesienią 2023 r. w Białowieży.

Wstępne wyniki badań doprowadziły zespół badawczy do poniższych wniosków.

• Dzikie zwierzęta unikają krawędzi infrastruktury – granicy państwa i dróg leśnych; unikanie jest bardziej widoczne na krawędzi granicy niż na krawędzi dróg oddalonych od granicy.
• Aktywność człowieka w Puszczy Białowieskiej jest bardziej intensywna wzdłuż granicy państwa w porównaniu z drogami leśnymi (mierzona za pomocą fotopułapek i napotkanych śladów człowieka wzdłuż transektów).
• Małym drapieżnikom (lisom, jenotom, kunom) udaje się przekroczyć liczne bariery na granicy państwowej i są przyciągane do obszaru przygranicznego ze względu na możliwości znalezienia pożywienia w pobliżu posterunków wojskowych. Większe ssaki nie przekraczają tych barier.

Zespół badaczy od września 2023 r. prowadzi monitorowanie obecności zwierząt w dziewięciu obszarach wzdłuż granicy polsko-białoruskiej i w trzech obszarach wzdłuż dróg na trzech różnych odległościach (na krawędzi, 250 m i 500 m od krawędzi) za pomocą fotopułapek i transektów. Monitorowany jest też poziom hałasu antropogenicznego za pomocą rejestratorów dźwięku głównie w ścisłym rezerwacie Białowieskiego Parku Narodowego z uwagi na ograniczone zasoby na sprzęt.

Naukowcy sprawdzają także czy wzdłuż granicy występują inwazyjne gatunki roślin lub mchów. Już w zeszłym roku odnotowali takie gatunki, jak Impatiens parviflora, Solidago canadensis i Conyza canadensis.

Jak zapowiadają, w 2025 r. przedstawią bardziej szczegółowe wyniki. Dzięki użyciu różnych metod (transekty, fotopułapki, mierniki dźwięku, tropienie po śniegu, rejestratory temperatury) mają nadzieję, że uda się im zrozumieć przynajmniej wstępne skutki militaryzacji granicy na przyrodę Puszczy Białowieskiej i sformułować zalecenia dotyczące dalszego monitorowania i łagodzenia tych skutków.

Prace są prowadzone przez Białowieską Stację Geobotaniczną i finansowane przez grant interwencyjny NAWA na projekt pt. „Zrozumienie i łagodzenie ekologicznego śladu barier granicznych”.

Fot. Mech Funaria hygrometrica rosnący na kawałku betonu pozostawionym po budowie wzdłuż granicy; Białowieski Park Narodowy